Chắc chắn ở đâu đó bạn đã từng nhìn thấy một bài viết tương tự về nội dung này, nhưng đa số đều là dịch từ các web nước ngoài và không hoàn toàn thực sự phù hợp với thị trường việc làm ở Việt Nam.
Với sự ra mắt chính thức của ChatGPT tại thị trường Việt Nam, mình sẽ phân tích dưới đây là danh sách các ngành nghề đang mà AI đang có tác động vô cùng mạnh mẽ, theo thực tế đã trải nghiệm.
- Lập trình viên
Ngôn ngữ lập trình bản chất cũng là một loại ngôn ngữ; và thế mạnh của các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) là khả năng chuyển đổi từ dạng ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác, thế nên không có gì khó hiểu khi viết code là một trong những điểm mạnh nhất của LLM hiện nay.
Tính đến thời điểm tháng 9/2023 GPT4 vẫn đang đứng đầu trong bảng benchmark về khả năng viết code.[1] Tuy nhiên kiểm nghiệm thực tế giữa Bing chat và ChatGPT (đều dựa vào công nghệ GPT4) cho thấy ChatGPT vẫn tốt hơn nhiều trong việc lưu giữ lịch sử chat (có tác dụng rất lớn trong việc hiểu bối cảnh (context) của yêu cầu).
Không chỉ có khả năng chuyển đổi trực tiếp yêu cầu từ ngôn ngữ nói thông thường sang code, LLM còn có thể giúp đỡ coder rất nhiều trong việc tìm các thuật toán tối ưu có liên quan, thay vì phải bỏ hàng giờ liền đi tìm trên stackoverflow. Trong năm vừa qua Stackoverflow đã phải sa thải 28% nhân viên của mình,[2] lý do không thể chối cãi là vì đã rất nhiều người chuyển sang sử dụng LLM để hỗ trợ coding. Mặt khác các công cụ như Github Copilot cũng giúp tăng tốc viết code lên rất nhiều.
Hiện tại làn sóng layoff đã bắt đầu đổ bộ đến Việt Nam, tập trung chủ yếu vào dân coder.[3] Tuy nhiên, dự báo thống kê cho thấy nhìn chung Việt Nam vẫn đang thiếu nhiều dev chất lượng cao
- Viết nội dung kỹ thuật (SEO, documentation)
Trong bối cảnh hiện nay, AI giữ vai trò kép trong SEO, vừa đóng vai trò là vị cứu tinh vừa là thách thức ghê gớm. Với khả năng tạo ra một đoạn quảng cáo dài 1000 từ chỉ bằng một lệnh duy nhất, AI đã nổi lên như một đồng minh đắc lực cho các chuyên gia SEO.
Dĩ nhiên, các nội dung được sản xuất trực tiếp từ ChatGPT vẫn cần được sàng lọc lại rất nhiều trước khi có thể đăng lên website, nhưng nếu sử dụng đúng prompt, SEOer có thể tăng rất nhiều lần trong công việc của mình. Khi được sử dụng hiệu quả, những người thực hành SEO có thể nâng cao đáng kể năng suất của họ. Tình huống này đã đặt ra một tình thế tiến thoái lưỡng nan đối với những người làm trong lĩnh vực SEO—tỷ lệ viết nội dung đã giảm mạnh xuống mức thấp chưa từng có do tích hợp AI. Trên các nền tảng làm việc tự do (freelance) như Upwork, nội dung SEO do AI tạo ra được chấp nhận thấp đến mức là 10-15 USD cho mỗi 1000 từ, trong khi đó mức giá trung bình của những năm trước là 60-80 USD.
Tất nhiên, nguyên tắc tiền nào của đó vẫn được áp dụng. Những nội dung SEO được tạo hoàn toàn từ AI nếu không được kiểm duyệt kỹ càng không những không có tác dụng giúp SEO mà còn có nguy cơ đẩy thứ hạng của website xuống, vì các công cụ tìm kiếm giờ đây cũng đã có động thái thay đổi thuật toán ranking cho phù hợp với tình hình mới,[4] khi bản thân nội dung được sáng tạo bởi AI nếu chỉ nhìn lướt qua thì rất hay, nhưng nếu đọc kỹ sẽ thấy có rất nhiều nội dung, từ khóa thừa thãi khiến trải nghiệm người dùng bị sụt giảm.
- Phân tích dữ liệu (data analyst)
Với khả năng hiểu dữ liệu có cấu trúc (structured data) cực kỳ đáng nể, các mô hình AI hiện tại hoàn toàn có thể thay thế một junior data analyst của ngày xưa. Chia sẻ trên các trang cộng đồng, nhiều senior trong ngành phải thú nhận là rất may mắn khi đã gia nhập ngành từ sớm và có chỗ đứng nhất định.
Nếu như vài năm trước đây chỉ cần biết SQL và các thao tác tạo dashboard, visualization thì bạn đã có thể xin một chân junior data analyst, thì hiện nay các công cụ phát triển sẵn no-code có thể giúp cho các quản lý doanh nghiệp nhỏ cũng có thể tự tạo nên một dashboard cho riêng mình mà không cần phải thuê thêm một data analyst. Điều này khiến các fresher ngành data vô cùng khó khăn khi đi xin việc, với tỉ lệ chọi 1:300 trở thành câu chuyện phổ biến (đặc biệt là với sự bùng nổ của các trung tâm dạy kỹ năng phân tích dữ liệu với lời hứa hẹn chuyển đổi công việc trong vòng 6 tháng, cam kết đầu ra v.v…)
Dĩ nhiên các senior data analyst vẫn rất được trọng dụng bởi khả năng am hiểu kiến thức chuyên môn (subject matter) và chuyển đổi dữ liệu thành kế hoạch/hành động kinh doanh cụ thể. Thế nhưng kể cả các senior cũng không phải là an toàn, khi trong làn sóng cắt giảm nhân sự và tăng mức độ kiêm nhiệm, họ phải vật lộn học thêm hàng đống công cụ mới. Không khó tìm thấy những job tuyển data analyst nhưng lại yêu cầu có thêm kiến thức của data engineer khi phải xây dựng cả data warehouse, hoặc machine learning model, vốn là phạm vi công việc của data scientist.
- Nhập dữ liệu (data entry) và phân loại dữ liệu (rater)
Liên quan đến data, với khả năng nhận diện ký tự (OCR), nhận diện hình ảnh (image classification) chính xác cao cũng như phân loại dữ liệu mạnh mẽ, giờ đây các công việc thủ công như nhập liệu hoặc phân loại dữ liệu đang bị đe dọa nghiêm trọng khi các công ty lớn chỉ cần thuê người chủ yếu để kiểm duyệt nội dung đã được nhận diện bởi máy. Do sự tăng tốc đáng kể tốc độ công việc nhờ ứng dụng AI, số lượng công việc đã suy giảm rất nhiều. Mức lương cho các rater ở Ấn Độ và Phillippines hiện tại đã xuống thấp tới mức kỷ lục 2.5$/giờ,[5] so với mức trước đó 4$ (đã được xem là thấp so với các năm trước đó).
- Dịch thuật, thông dịch và đọc kiểm (proofread)
Các văn bản được dịch bởi AI hiện nay đã có mức độ chính xác cực kỳ cao, do đó tương tự với công việc nhập dữ liệu, số lượng công việc thực tế cần sự can thiệp của con người đã giảm rất mạnh, đẩy mức lương dịch thuật bằng máy xuống mức thấp ngang ngửa lao động chân tay đơn giản như phục vụ bàn.
Các nền tảng hội thoại trực tuyến như Google Meet, Slack cũng đã có tích hợp chức năng thông dịch (transcribe) khiến cho “có khả năng sử dụng tiếng Anh thành thạo” giờ đây đôi khi chỉ đóng vai trò làm đầy nội dung trong CV.
- Sáng tạo nội dung (gom chung cho nhiều loại công việc như artist, copywriter)
Tương tự với nhóm ngành SEO, các công việc liên quan đến sáng tạo nội dung đang bị tác động cực kỳ lớn bởi Generative AI, khi chúng có thể sáng tạo cả một bức hình độ phân giải 4K chỉ trong vòng vài giây.
Điểm khác biệt của nhóm ngành này so với SEO nằm ở chỗ tính sáng tạo thực thụ của con người vẫn chưa hoàn toàn bị thay thế, bởi nó còn liên quan đến khả năng cảm thụ nghệ thuật. Do đó, tuy không hoàn toàn thay thế con người, thế nhưng các công cụ Midjourney và Adobe Firefly giờ đây đang là nỗi ám ảnh với dân thiết kế đồ họa, khi rất nhiều khách hàng đang đẩy mức giá của ngành này xuống tới mức kỷ lục (với lý do đại loại là AI cũng làm được).[6]
Trên các trang cộng đồng của Việt Nam, không khó để thấy các bài đăng nhận vẽ logo, thiết kế bộ nhận diện thương hiệu với giá dưới 1 triệu đồng, thậm chí có những trường hợp phá giá xuống tới 300k, khiến cho những người có kinh nghiệm lâu năm trong nghề cũng phải lắc đầu ngán ngẩm.
Kết luận
Danh sách này dĩ nhiên không hoàn toàn đầy đủ, nhưng là một chỉ báo công việc cho những người đã, đang và mong muốn làm việc trong ngành để học cách ứng dụng và thích nghi với việc sử dụng AI trong công việc.
Có nhiều nhóm ngành bị ảnh hưởng lớn trên thế giới nhưng vẫn chưa tác động nhiều ở Việt Nam như chăm sóc khách hàng, kế toán, thư ký luật, nghiên cứu thị trường. Các nhóm ngành này ở Việt Nam vẫn chưa hoàn toàn bị ảnh hưởng ở thời điểm hiện tại, do nhược điểm của các LLM trong việc xử lý ngôn ngữ ngoài tiếng Anh, cũng như do một số đặc thù công việc không chỉ liên quan trực tiếp đến xử lý dữ liệu theo đúng trình tự quy định.
Tuy nhiên, các chatbot đang ngày trở nên thông minh hơn, đặc biệt trong việc sử dụng các thuật toán RAG (retrieval augmented generation) để tìm kiếm câu trả lời hợp lý từ các bộ dữ liệu câu hỏi đáp đã xây dựng sẵn. Việc xây dựng chatbot giờ đây cũng vô cùng dễ dàng và ít tốn kém, và không khó để đưa ra ứng dụng vào công việc. Theo đánh giá cá nhân, mặc dù tiềm năng cho việc ứng dụng chatbot chăm sóc khách hàng ở Việt Nam là còn rất lớn, nhưng với sự đổ bộ của AI, có lẽ số lượng cơ hội công việc này dành cho con người sẽ không còn nhiều như trước đây.
Các nhóm ngành đang gặp nhiều khó khăn kể trên không chỉ bị ảnh hưởng vì yếu tố AI mà còn vì yếu tố thị trường quốc tế đang đi xuống. Tuy nhiên, theo báo cáo của các tổ chức nghiên cứu thị trường lao động, trong tương lai đến năm 2030 nhìn chung vẫn sẽ có nhiều cơ hội khác mở ra cho những người làm việc trong nhóm ngành hiện đang bị ảnh hưởng.
Thông tin liên quan về thị trường lao động nói chung ở Việt Nam
[1] Dựa trên HumanEval dataset https://paperswithcode.com/task/code-generation/latest
[2] https://www.theverge.com/2023/10/16/23919004/stack-overflow-layoff-ai-profitability
[3] https://voz.vn/t/co-ai-bi-sa-thai-dot-nay-ko-ver-2-viet-tat-ten-moi-cty.855701/
[4] Google đã cập nhật thêm một E (Experience) vào tiêu chí đánh giá nội dung, ngoài các tiêu chí trước đây là Expertise, Authoritative và Trust https://developers.google.com/search/blog/2022/12/google-raters-guidelines-e-e-a-t
[5] https://www.reddit.com/r/TELUSinternational/comments/15tlkkt/telus_india_rater_here/?rdt=37781
[6] https://tuoitre.vn/cach-nao-de-nghe-si-ton-tai-duoc-truoc-tri-tue-nhan-tao-ai-20231028104534079.htm
